|
|
Wieze lezzen van Soalemo (10: 1-22:16)
|
Spreuken 10
01Spreuken van Salomo.
n Verstandege jongkerel is n bliedschop veur zien voader,
mor n onwieze zeun is n verdrait veur zien moeke.
02Schatten deur onrecht kregen, levern niks op,
mor eerliekhaid redt wel van de dood.
03De HEER let n rechtveerdeg man nait verhongern,
mor begereghaid van goddelozen weert hai òf.
04Troage handen moaken aarm,
mor vlietege handen moaken riek.
05Wèl in zummertied zien vruchten inhoalt, is n verstandege jongkerel,
mor wèl in tied van t zichten zien tied verslept, is n schaande veur zien olden.
06n Rechtveerdeg man kin zegen verwachten wezen,
mor goddeloze lu zitten vol geweld.
07Herinnern aan n rechtveerdeg man is ain tot zegen,
mor noam van goddelozen verswint.
08n Wies man holdt zok aan de geboden,
mor ain mit dom geplaas, komt onder t voutvolk.
09Ain dij op rechte wegen gaait, lopt vaaileg,
mor wèl over kronkelpoaden gaait, het men in de goaten.
10 Ain dij n oogje dichtknipt, brengt ellèn te weeg,
ain mit dom geplaas, komt onder t voutvolk.
11 Mond van n rechtschoapen man is n wèl van leven,
mor mond van min volk zit vol geweld.
12 Hoat ropt roezie op,
mor laifde bestopt ale zunden.
13 n Verstandeg man prat wieze woorden,
mor n onwieze krigt wat mit stòk.
14 Verstandege lu bewoaren heur kennes op,
mor woorden van n onwieze zitten vol draaigend verdaarf.
15 Veur n riek man binnen zien bezittens n staarke stad,
veur de mindere man betaikent aarmoud zien ondergang.
16 t Waark van n rechtschoapen man laaidt noar t levent,
wat n goddeloze opsmit, brengt niks as zunde.
17 Wèl vermoanens in acht nemt, is op weg noar t levent,
mor ain dij vermoanens in de wind slagt, komt op n verkeerd pad.
18 Ain dij stiekem hoat, is n leugenpuut,
en wèl kletsproat bie t pad brengt, is n dwoas.
19 Alderdeegs mit n bult woorden kin men de zunde nait bestoppen,
mor wèl zien lippen in toom holdt, dut verstandeg.
20 Woorden van n rechtveerdeg man binnen as kloar zulver,
mor bedenksels van goddelozen hebben gain weerde.
21 Woorden van n rechtveerdeg man binnen etendrinken veur n bult lu,
mor dwoaze lu goan dood deur gebrek aan verstand.
22 t Is de zegen van de HEER dij riek moakt,
kraben en knooien helpt ter niks bie.
23 Net zo as n haalfmaal oardeghaid aan schandoatsie het,
zo is wieshaid n plezaaier veur verstandege lu.
24 Woar n goddeloze baang veur is, zel hom overkommen,
mor woar rechtveerdege lu noar verlangen, zörgt hai veur.
25 As störm over is, binnen goddelozen haildaal verswonnen,
mor veur rechtveerdege lu is ter n vaast fonnement.
26 As edek veur t gebit, as rook in d'ogen,
zo is n loilak veur zien boazen.
27 Eerbied veur de HEER geft n laanger levent,
mor veur goddelozen wordt t levent inkòrt.
28 Rechtveerdege lu kinnen bliedschop verwachten wezen,
mor goddelozen hebben niks te hopen.
29 Weg van de HEER is n beschut veur oprechte lu,
mor n verdaarf veur lu dij kwoad oetrichten.
30 n Rechtveerdeg man zel in der aiweghaid nait overzied goan,
mor goddelozen zellen t laand nait bewonen blieven.
31 n Rechtveerdeg mensk sprekt wieze woorden,
mor ain dij lugt, gaait zien verdaarf in muit.
32 n Rechtveerdeg mensk is op t goie woord bedocht,
mor n goddeloze kroamt ter allenneg mor gemaineghaid oet.
|
Spreuken 11
01De HEER het n gruwelke ofkeer van n weegschoal woar mit knooid is,
mor n zuvere weegstain dut hom deugd.
02As overmoud komt, komt schaande mit,
wieshaid woont bie beschaaiden lu in.
03Oprechte lu worden laaid deur heur rechtschoapenhaid,
mor traauweloze mensken kommen deur onbetraauwboarhaid tou d'ondergang.
04Bezittens helpen nait op de dag van t oordail,
mor rechtschoapenhaid redt van de dood.
05Rechtschoapenhaid van n oprecht mensk moakt zien pad slicht,
mor n goddeloze komt deur aigen schuld te valen.
06Rechtschoapenhaid van oprechte lu redt heur,
mor traauweloze mensken kommen vaast te zitten in heur aalbegereghaid.
07Bie de dood van n goddeloze vervlogt zien hoop,
wat hai verwacht van zien slechteghaid, verswint.
08n Rechtschoapen man wordt oet zien benaauwdeghaid red
en n goddeloze komt in zien stee.
09Mit zien mond jagt ain dij van God vervremd is zien noaste in t verdaarf,
mor rechtschoapen lu worden deur heur kennes red.
10 Haile stad is blied mit rechtschoapen lu omdat heur t goud gaait,
bie ondergang van goddelozen gaait ter n joechaai op.
11 Deur zegen op t waark van rechtschoapen lu komt stad tou blui,
mor deur mond van goddelozen gaait ze te gronde.
12 Wèl n aander veracht, het gain verstand,
n verstandeg man holdt zok den stil.
13 Wèl lasterproat bie t pad brengt, vertelt deur wat hom in vertraauw zegd is,
mor ain dij betraauwboar is, holdt zukswat veur zokzulm.
14 As ter gain stuur is, gaait t volk ter onderdeur,
mor t wordt red as ter n bult roadgevers binnen.
15 Ain dij börg staait veur n vremde komt maal veur t blok,
mor wèl zoks handslag oet weeg gaait, huift gain zörg hebben.
16 n Laive vraauw is hoog in aanzain,
mor roege kerels zuiken laiver geld.
17 n Betraauwboar man zörgt goud veur zokzulm,
mor n vraide kerel bezörgt zokzulm veul schoa.
18 n Goddeloos man moakt winst dij nait loont,
mor t loon van n rechtschoapen man brengt hom op kloeten.
19 Rechtveerdeghaid brengt ain noar t levent,
mor ain dij t kwoade noajagt, vindt de dood.
20 De HEER het n gruwelke ofkeer van verdurven lu,
mor mensken dij oprecht deur t levent goan, het hai zien oardeghaid aan.
21 Dit staait vaast: n slecht mensk blift nait zunder straf,
mor t noageslacht van rechtschoapen lu gaait vrijoet.
22 As n golden ring in n swienesnoet,
zo is n mooie vraauw zunder hazzens.
23 Rechtschoapen lu willen allenneg t goie,
wat goddelozen willen, lopt op oorlog oet.
24 d'Ain dailt mit rejoale haand oet en krigt aal meer,
d'aander holdt meer vaast as eerlek is en het gebrek.
25 n Man dij zegen brengt, krigt zulm overvloud,
wèl te drinken geft, zel zulm te drinken kriegen.
26 Ain dij n spint koorn achterholdt, wordt deur t volk vervlökt,
mor ain dij t verkocht, komt zegen op deel.
27 Ain dij geern t goie dut, is op zuik noar aanzain,
mor ain dij oet is op t kwoade, wordt trovven deur t kwoade.
28 Ain dij op zien riekdom vertraauwt, vaalt omdeel,
mor rechtschoapen lu kommen as jong blad aan vrizze loden.
29 Ain dij zien hoes slecht onderholdt, zel wind overholden,
zo wordt hai n domme sloaf van n verstandeg man.
30 Vrucht van n rechtveerdeg man is n levensboom,
ain dij wies is, verovert t haart van elkenain.
31 n Rechtveerdeg mensk krigt zien loon hier op wereld al,
houveul te meer den n goddeloze en n zundoar.
|
Spreuken 12
01Ain dij n woarschaauwen aannemt, wil der geern van leren,
mor wèl n hekel aan n terechtwiezen het, is dom.
02n Goud mensk staait bie de HEER in de gunst,
mor n man mit streken is bie hom schuldeg.
03Gain mensk kin zok overènd holden mit misdoaden,
mor n rechtveerdeg man staait steveg op zien grondslag.
04n Flinke vraauw is de kroon van heur man,
mor n vraauw dij hom te schaande moakt, is as vreterij aan zien liggoam.
05De gedachtengang van n rechtveerdeg man is noar t recht,
mor lu dij nait deugen, binnen oet op bedrog.
06Woorden van slechte lu loeren op bloud,
mond van rechtschoapen lu brengt oetkomst.
07Goddelozen worden omschopt en van de wereld veegd,
mor t hoes van rechtveerdege lu zel standholden.
08n Man wordt prezen noar de moat van zien inzicht,
mor ain dij deurhèn verdurven is, wordt veracht.
09Beter niks in reken mit n knecht,
as n groothans zunder brood op toavel.
10 n Rechtveerdeg man wait wat zien vij toukomt,
mor t meedlieden van goddelozen is vraid.
11 Wèl op zien laand aarbaidt, het genog te eten,
mor wèl wind noajagt, het gain verstand.
12 n Goddeloze wil verkeerde dingen in zien klapnet vangen,
mor allain t waark van n rechtschoapen man levert wat op.
13 n Leugender lopt vaast in strik van zien leugens,
mor n rechtveerdeg man ontkomt aan dij nood.
14 Goie woorden oet aigen mond, doar het elk wil van,
t waark van aigen handen, doarvan krigt elk zulm de winst.
15 n Dwoas denkt dat zien weg de goie is,
mor wèl noar road lustern wil, is n wies man.
16 n Dwoas komt votdoalek mit zien aargernis veurndag,
mor wèl zok inholdt bie n scheldwoord is n verstandeg man.
17 n Betraauwboare getuge brengt gerechteghaid,
mor n vaalze getuge brengt bedrog.
18 Paardie lu hebben n proat over zok as dolksteken,
mor proat van wieze lu is meedsien.
19 n Betraauwboar woord is bestendeg,
leugenproat is kòrt van duur.
20 Aal wèl kwoad wil, zit vol bedrog,
wèl vree aanradt, kin bliedschop verwachten wezen.
21 n Rechtveerdeg man overkomt gain kwoad,
goddelozen, dij kommen om in rampen.
22 Leugenachtege proat, het de HEER n gruwelke ofkeer van,
lu dij betraauwboar binnen, is hai wies mit.
23 n Loos man holdt zien kennes veur zok,
mor onwiezen lopen mit heur onverstand te koop.
24 Vlietege lu sloagen heur haand aan de macht,
mit loieghaid komt men in t ondertuug.
25 Zörg in t haart moakt n man mismoudeg,
mor n vrundelk woord dut t haart goud.
26 n Rechtveerdeg man is n veurbeeld veur n aander,
mor t veurbeeld van goddelozen brengt joe op biesterboan.
27 n Lòie joager zit t jachtwild nait op hoed,
mor veur n vlieteg mensk is ter n vermogen te vangen.
28 Op weg van rechtveerdeghaid is leven,
mor weg van de zunde gaait noar de dood.
|
Spreuken 13
01n Verstandege zeun lustert noar woarschaauwens van zien voader,
mor n spotter heurt hail gain woarschaauwens.
02Elke man kin veurdail hebben van aigen goie oetsproaken,
mor onbetraauwboare lu richten zok laiver op geweld.
03Wèl zien mond in toom holdt, woart zokzulm,
mor ain, dij zien mond aingoal verbie prat,
kin zien ondergang verwachten wezen.
04n Loiwams wil ales wel hebben en krigt niks,
mor n vlieteg mensk waast ales in de muit.
05n Rechtveerdeg man het n ofkeer van leugenproat,
mor n leugenachtege moakt dat e hoat wordt,
hai moakt zokzulm te schaande.
06Gerechteghaid holdt lu op t rechte pad,
mor n zundoar wordt deur zien gemaineghaid in t verdaarf brocht.
07Paardie lu doun of ze riek binnen, en ze hebben haildaal niks,
aander lu holden zok aarm, mor hebben veul bezittens.
08Veur n riek man is zien vermogen t lösgeld veur zien levent,
n aarm man huift hail nait baang te wezen veur draaigementen.
09t Licht van rechtveerdege lu stroalt helderop,
mor laamp van zundoars gaait oet.
10 n Overmoudeg man lokt roezie oet,
mor dij bie nkander te roade goan, binnen wies.
11 Riekdom woar niks veur doan is, verswint al gaauw,
mor ain dij zien vermogen bie lutjen bie nkander brengt, wordt echt riek.
12 Aingoal mor hoop hebben, moakt n mensk zaik,
mor n wèns dij oetkomt, is n levensboom.
13 Ain dij n woarschaauwen bie zok deellegt, mout doarveur bouten,
mor ain dij noar t gebod te waark gaait, krigt zien loon oetlangd.
14 Lezzen van n wies man binnen n wèl van leven,
dij woaren ain veur strikken van de dood.
15 n Helder verstand wekt vertraauw,
mor t pad van onbetraauwboare lu is heur aigen ondergang.
16 Elk verstandeg mensk gaait mit overleg te waark,
mor n onverstand kroamt ter mor wat oet.
17 n Bode woar men van op aan kin, brengt rust,
mor n leugenachtege bosschopper brengt n aander in t ongelok.
18 Ain dij zok nait aan regels holdt, kin aarmoud en schaande verwachten wezen,
mor wèl n woarschaauwen in acht nemt, wordt in eren holden.
19 n Wèns dij oetkomt, is ain mooi tou,
mor n onverstand kin t nait zetten as ter gain kwoad doan wordt.
20 Ain dij mit wiezen verkeert, wordt zulm wies,
mor wèl mit dwoazen omgaait, komt maal te moat.
21 Dij kwoad dut, wordt deur t kwoad achterheer zeten,
mor rechtveerdege lu, kriegen heur loon oetlangd.
22 n Goud mensk let zien klaainkinder heur aarfdail noa,
mor t bezit van zundoars wordt opzied holden veur rechtveerdege lu.
23 t Laand van aarme lu, net toumoakt, geft goud te eten,
mor as ter gain recht is, wordt t bezit heur ofstolen.
24 Wèl zien zeun gain straf geven duurt, holdt nait van hom,
as e aal wies mit hom is, holdt e hom op tied onder permoters.
25 n Rechtveerdeg man et tot e zat is,
mor moag van goddelozen het nooit genog.
|
Spreuken 14
01Vraauwlu heur wieshaid baauwt heur hoes,
mor onverstand verrinnewaaiert t mit aigen handen.
02Ain dij oprecht deur t levent gaait, het ontzag veur de HEER,
wèl t verkeerde pad opgaait, veracht hom.
03In mond van onwiezen ligt sweep veur heur aigen hoogmoud,
mor wieze lu worden deur heur lippen woard.
04As ter gain ozzen binnen, blift vouerkrub leeg,
trekkracht van ozzen levert n goie opbrengst op.
05n Getuge dij eerlek is, lugt nait,
mor n onbetraauwboare getuge, kroamt leugens oet.
06n Spotter zöcht vergees noar inzicht, hai kin t nait vinden,
mor n verstandeg man kin licht aan wieshaid kommen.
07Blief bie onwieze lu oet de buurt,
doar komt ja gain wies woord oet.
08Deur zien inzicht wait n verstandeg man wat weg hai goan mout,
mor t onbenul van onwiezen lopt oet op bedraigerij.
09Schuld woont bie onwiezen in,
net as gunst bie rechtveerdege lu.
10 Elk haart kent zien aigen verdrait,
en zien bliedschop komt gain vremde maank.
11 t Hoes van goddelozen wordt verrinnewaaierd,
mor t onderkommen van rechtschoapen lu gaait ter op veuroet.
12 Bie zetten maint ain n rechte weg te goan,
mor aan t èn bliekt t n weg noar de dood tou.
13 Ook bie t lagen kin ain haartzeer hebben,
en aan t èn van bliedschop kin t verdrait ain opwachten.
14 n Slecht mensk krigt loon noar zien gedrag,
mor n goud mensk ook.
15 n Onverstand leuft ales wat ter zegd wordt,
mor ain mit n schaarp verstand kikt oet woar of e lopt.
16 n Wies man het ontzag veur de HEER en gaait veur t kwoad opzied,
mor n onwieze overschat zokzulm en het gain omdenken.
17 Ain dij kòrt veur de kop is, dut domme dingen,
n man mit achterbakse streken het elk n hekel aan.
18 Onneuzel volk krigt niks as onverstand,
mor loze lu droagen heur kennes as n kroon.
19 Min volk gaait op knijen veur goud volk,
goddelozen melden zok aan poorten van t rechtveerdeg volk.
20 Alderdeegs bie zien noaber is n aarm mensk niks in reken,
mor rieke lu hebben n bult vrunden.
21 Wèl n aander minacht, dut zunde,
mor wèl meedlieden het mit aarme lu is priezensweerdeg.
22 Is t nait zo dat lu dij gemaineghaid in t zin hebben mor wat omswinnen?
Mor oprechte laifde en traauw heuren bie lu dij t goie in t zin hebben.
23 In elk swoar waark zit veurdail,
mor loze proaterij levert allenneg gebrek op.
24 Kroon van wieze lu is heur riekdom,
t onverstand van onwiezen blift onverstand.
25 n Betraauwboare getuge kin levens redden,
mor ain dij leugens vertelt, bedrogt de boudel.
26 Ontzag veur de HEER geft zekerhaid in t levent,
alderdeegs veur de kinder is ter n stee om te schoelen.
27 Ontzag veur de HEER is n wèl van leven
om aan strikken van de dood te ontkommen.
28 n Groot volk is n tröts veur n keunenk,
bie gebrek aan volk gaait hai te gronde.
29 n Geduldeg man is n verstandeg man,
ain dij gaauw aanbraand is, vergroot zien onverstand.
30 n Zaacht kerakter betaikent leven veur t liggoam,
mor ofgunst is as vreterij aan ribben.
31 Wèl boas speult over n aarm mensk belaidegt zien schepper,
mor wèl omdenken het veur aarme lu eert hom.
32 n Goddeloze komt deur aigen slechteghaid onder vouten,
mor n rechtveerdege vindt alderdeegs n schoel as t op dood aangaait.
33 In t haart van n verstandeg mensk rust wieshaid,
alderdeegs maank onwiezen wordt hom dat noageven.
34 Rechtveerdeghaid brengt n volk in aanzain,
mor zunde brengt schaande over n noatsie.
35 Keunenk is goud te spreken over n verstandege amtenoar,
mor hai is min te bruken over ain dij zok schandoaleg aanstelt.
|
Spreuken 15
01n Vrundelk antwoord brengt grammiedeghaid tou bedoaren,
mor haarde woorden roupen grammiedeghaid op.
02Tong van wieze lu let dege kennes blieken,
mor mond van n onwieze lopt over van dommeghaid.
03Ogen van de HEER binnen aaltied overaal,
hai kikt oet over mensken, goien en minnen.
04n Verzichtege tong is as n levensboom,
mor n vaalze tong kin ain kepotmoaken.
05n Onwieze trekt zok niks aan van zien voaders vermoan,
mor wèl n terechtwiezen aal aannemt, is verstandeg.
06In t hoes van n rechtveerdege zit n bult riekdom,
mor wat n goddeloze verdaint, wordt bedurven.
07Mond van wieze lu verspraaidt kennes,
mor onwies volk is onbetraauwboar.
08Ovvers van goddeloos volk het de HEER n gruwelke ofkeer van,
mor t gebed van rechtschoapen lu is hom mooi tou.
09De HEER het n gruwelke ofkeer van goddelozen heur levenswieze,
mor hai is wies mit lu dij gerechteghaid noajoagen.
10 Ain dij van t rechte pad ofgaait, wordt swoar straft,
en wèl zok tegen n terechtwiezen verzet, zel staarven.
11 Dodenriek en onderwereld liggen open veur de HEER,
houveul temeer den wat ter in mensken omgaait.
12 Ain dij aigenklouk is, wil nait terechtwezen worden,
zokkent zel nait noar wieze lu tougoan.
13 Ain dij van haarten blied is, stroalt dat oet,
verdrait moakt ain mismoudeg.
14 n Verstandeg mensk is op zuik noar kennes,
mor onwies volk is mit dommeghaid aan gaang.
15 Veur n ongelokkeg mensk binnen ale doagen minne doagen,
veur n blied mensk is t aaltied feest.
16 Beter n luk bezit mit ontzag veur de HEER,
as grode bezittens mit n bult zörg derbie.
17 n Moaltied van gruinte mit laifde derbie,
is beter as n vetmeste os mit hoat.
18 n Driftkop zörgt veur roezie,
ain dij geduldeg is, brengt roezie tou bedoaren.
19 Weg van n loiwams is net n stiekelheeg,
t pad van rechtschoapen volk is slicht.
20 n Wieze zeun moakt zien voader blied,
mor ain dij op zien moeke deelkikt, is n onwieze.
21 Dwoashaid, doar het n domkop oardeghaid aan,
n verstandeg man nemt t rechte pad.
22 Bie gebrek aan overleg mishottjen ale plannen,
mor mit n bult roadgevers kin der wat oet stro zet worden.
23 Wat is ain blied as e n goud antwoord geven kin,
en wat is zo'n woord op zien tied toch goud.
24 n Verstandeg mensk nemt de weg noar t levent, dij omhoog lopt,
zo ontkomt hai aan t dodenriek doar beneden.
25 t Hoes van trötse lu brekt de HEER òf,
mor t swet van n wedevraauw legt hai vaast.
26 Veurnemens van min volk het de HEER n grode ofkeer van,
mor woorden van laifde binnen zuver.
27 Ain dij oet is op winst in aandermans noadail, brengt schoade aan zien hoes,
mor wèl geschenken waaigert, zel leven.
28 n Rechtveerdeg mensk bedenkt bie zokzulm wat e zeggen zel,
mor oet mond van min volk komt allenneg slechteghaid.
29 De HEER holdt zok wied van goddeloze lu,
mor t gebed van rechtveerdegen heurt hai noar.
30 n Vrundelke oetkiek moakt ain blied,
n goud bericht moakt ain weer veerdeg.
31 Ain dij noar n goie terechtwiezen lustern wil,
wordt bie wieze lu rekend.
32 Ain dij n terechtwiezen noast zok deellegt bekòrt zokzulm,
dij der aal noar lustert, wordt ter wiezer van.
33 Ontzag veur de HEER brengt ain tou wieshaid,
nederghaid gaait veur d'eer.
|
Spreuken 16
01n Mensk kin in zien haart van ales bedenken,
mor t antwoord oet zien mond komt van de HEER.
02In aigen ogen is t gedrag van n mensk aaltied zuver,
mor de HEER beoordailt de gaist.
03Leg joen waarken veur aan de HEER
en wat ie in t zin hebben, zel lukken.
04De HEER het ales mit bedoulen moakt,
alderdeegs de goddeloze veur dag van ondergang.
05De HEER het n gruwelke ofkeer van grootsk volk,
dij zellen heur straf zekerwoar nait ontgoan.
06Deur laifde en traauw wordt de zunde oetwiskt,
in ontzag veur de HEER gaait ain t kwoad oet weeg.
07As de HEER oardeghaid het aan ain zien doun en loaten,
zel hai alderdeegs vree brengen tussen hom en zien vijanden.
08Beter aarm in oprechthaid,
as n bult inkomsten zunder recht.
09n Mensk overweegt zien weg bie zokzulm,
mor de HEER bepoalt zien richten.
10 As keunenk veur zien oordail bie God te roade gaait,
zel hai zok in t gericht nait mishebben.
11 n Goie belans en n zuvere weegschoal is moatstaf van de HEER,
hai het zulm ale weegstainen moakt.
12 Keunenks hebben n gruwelke ofkeer van onrecht doun,
deur gerechteghaid is troon bestendeg.
13 n Keunenk mag geern over eerleke toal,
hai is slim wies mit lu dij woarhaid spreken.
14 Vergramdhaid van n keunenk is n veurtaiken van de dood,
n wies man brengt hom tou bedoaren.
15 In n bliede oetkiek van keunenk is leven,
zien gunst is as wolken mit veujoarsregen.
16 Wieshaid opdoun, houveul is dat nait beter as gold,
en inzicht verkriegen, is toch meer weerd as zulver.
17 Dij eerleke is, gaait op zied veur t kwoad,
ain dij acht geft op zien pad, woart zokzulm.
18 Grootseghaid gaait aan rampen veuròf
en hoogmoud komt veur de vaal.
19 t Is beter beschaaiden te wezen mit mindere lu,
as stolen goud te dailen mit grootsk volk.
20 Wèl goud acht geft op de dingen zel t goie vinden,
ain dij op de HEER vertraauwt, is gelokkeg te priezen.
21 n Wies man wordt aaltied verstandeg nuimd,
mor ain mit aangenoame proat het meer overtugenskracht.
22 t Aigen verstand is n levenswèl veur n mensk,
mor dom volk wordt deur aigen onverstand straft.
23 t Haart van n wies man legt hom wieze woorden in mond,
zo kriegen zien lippen meer overtugenskracht.
24 Vrundelke woorden binnen as n roat vol hunneg,
zuit en zond veur ziel en liggoam.
25 Bie zetten maint ain n rechte weg te goan,
mor aan t èn bliekt t n weg noar de dood.
26 Honger zet waarklu aan t waark,
heur mond drift heur doartou.
27 n Loerangel van n kerel graft slechteghaid op,
t braandt as vuur op zien lippen.
28 n Man mit minne streken brengt roezie te weeg,
ain dij lastert, jagt vrunden oet nkander.
29 Ain dij votdoalek mit voesten kloarstaait, bedrogt n aander,
hai brengt hom op t verkeerde pad.
30 Wèl zien ogen dichtknipt, het slechteghaid in t zin,
wèl zien lippen op nkander holdt, wait al wat kwoad hai doun zel.
31 Gries hoar op t older is n prachtege kroon,
men vindt hom op weg van gerechteghaid.
32 n Geduldeg man is staarker as n groot soldoat,
wèl zokzulm in bedwang holdt, is beter as ain dij n stad innemt.
33 t Löt wordt ain in schoot gooid,
mor hou of t oetvaalt, is aan de HEER.
|
Spreuken 17
01Beter n stok dreug brood in ale rust,
as n hoes vol slachterij woar roezie over is.
02n Verstandege knecht is boas boven n zeun dij zok misdragt,
hai zel mitdailen in aarvenis middenmaank bruiers.
03n Smeltpot zuvert t zulver en veur t gold is ter n smeltoven,
mor de HEER keurt t menskenhaart.
04n Deugennait lustert noar kwoadsprekerij,
min volk heurt geern lasterproat.
05Wèl n aarm mensk gek aanscheert, belaidegt zien schepper,
ain dij zok blied moakt over n ongelok ontlopt zien straf nait.
06Klaainkinder binnen kroon veur olde mensken,
tröts van kinder binnen heur olden.
07Eerleke proat paast nait bie n deugennait,
mor leugenproat nog minder bie n man van eer.
08Smeergeld is as n edelstain veur ain dij t het,
hai kin der ale kanten mit oet.
09Wèl n overtreden toudekt, moakt vrundschop,
mor ain dij zukswat aal weer opreukelt, jagt zien vrunden vot.
10 Bie n verstandeg mensk helpt n goie inzeggen meer
as honderd stòksloagen bie n dwoas.
11 Ain dij nait om liek wil, is op t kwoade oet,
mor n vraide bosschopper zel hom haalfweg kommen.
12 Beter n beer tegenkommen dij zien jongen kwiet is,
as n haalfmaal dij hail nait wait wat e dut.
13 Ain dij kwoad weeromdut in stee van goud,
zel zok n bult ellèn op haals hoalen.
14 t Begun van roezie is as n diek dij deurstoken wordt,
hol doar mit op veurdat roezie goud lösbarst.
15 Wèl n goddeloze vrijsprekt
en wèl n rechtschoapen man veroordailt,
aan baaident het de HEER n gruwelke hekel.
16 Wat nut het geld in haand van n onverstand,
hai kin der ja toch gain verstand mit kopen.
17 n Vrund is joe aaltied genegen,
n bruier wordt joe veur benaauwde tieden geboren.
18 n Onverstand geft handslag
en staait zo mor börg veur n aanderman zien schulden.
19 Ain dij geern roezie zöcht, is ook nait ofkereg van rebulie,
wèl n grode mond opzet, zöcht ondergang.
20 Ain mit n verdurven haart vindt naargens gelok,
ain dij leugenachteg is, vaalt in t ongelok.
21 n Dwoas as zeun is n verdrait veur zien verwekker,
n voader van n niksnut het gain reden veur bliedschop.
22 n Blied haart is goud veur t liggoam,
mor n triesterg gemoud brekt t liggoam òf.
23 n Slecht mensk nemt n buul mit smeergeld aan
om t recht noar zien haand te zetten.
24 n Verstandeg mensk holdt zok wieshaid veur ogen,
mor ogen van n onverstand kieken noar t èn van de wereld.
25 n Onwieze zeun is n aargernis veur zien voader
en n verdrait veur zien moeke.
26 Boute geven aan n rechtveerdeg man is al nait goud,
n man van eer klappen geven, is haildaal onrechtveerdeg.
27 n Verstandeg man zegt nait te veul,
ain mit inzicht is verzichteg.
28 Alderdeegs n onwieze dij zok stilholdt, wordt wies rekend,
as e zien lippen op nkander holdt, hait e verstandeg.
|
Spreuken 18
01Ain dij zok ofzundert, volgt zien aigen kop,
hai gaait tekeer tegen ale goie road.
02n Onwieze het gain verlet om goud inzicht,
mor hai lopt geern mit zien aigen mainens te koop.
03As de goddeloze komt, den komt verachten mit,
en mit schaande komt oneer.
04Woorden oet n man zien mond binnen net daibe wotters,
net t broezen van n bron, n wèl van wieshaid.
05t Is nait goud n goddeloze kerel noar ogen te kieken
en zodounde n rechtveerdeg mensk veur t gerecht òf te wiezen.
06Proaterij van n onverstand lopt op roezie oet,
wat e zegt, vragt om sloagerij.
07Oetsproaken van n onverstand binnen zien ondergang,
hai hangt zok op aan zien aigen woorden.
08Lasterproat gaait ter in as zuide kouk,
t glidt noar de duusterste houken van t haart.
09Ain dij nait op t iesder bieten wil,
is n bruier van ain dij boudel opmoakt.
10 Noam van de HEER is net n staarke toorn,
n rechtveerdege runt ter op òf en is nait meer te pakken.
11 Veur n riek man binnen zien bezittens net n staarke stad,
in zien verbeeldens binnen ze net n onneemboare hoge muur.
12 Veur de vaal aan is t menskenhaart ain en aal hoogmoud,
mor veur de eer aan komt beschaaidenhaid.
13 Wèl mit zien antwoord kloarstaait veurdat e lusterd het,
is nait goud wies, hai mout zok schoamen.
14 Gaistkracht van n mensk holdt hom bie zaikte overènd,
mor wèl zel hom in t èn helpen bie n triesterg gemoud?
15 t Haart van n verstandeg man zammelt zok kennes,
t oor van wieze lu is op zuik noar inzicht.
16 Giften en goaven moaken deuren veur n mensk open,
zo krigt e tougang tot lu van aanzain.
17 Bie n rechtszoak het eerste spreker aaltied geliek,
mor den komt d'aander en dij rekent hom noa.
18 t Löt moakt n èn aan geroezie
en hoalt staarke kerels oet nkander.
19 n Bruier dij zok verongeliekt vuilt, is minder tougankelk as n staarke stad,
geroezie is net as n grondel op poort van n stainhoes.
20 Oetsproaken van n man geven hom n voldoan gevuil,
hai het genog aan wat zien aigen woorden oplevern.
21 Leven en dood worden mit tong beslist,
wèl mond veuraan het, mout rekenschop holden mit de gevolgen.
22 Wèl n vraauw vonden het, het gelok vonden,
de HEER het t goud mit hom veur.
23 n Aarm man vragt smekend,
n riek man geft hom n snoetbaand.
24 Mit n bult kammeroaden komt n man in t ongelok,
mor n echte vrund betaikent meer as n bruier.
|
Spreuken 19
01Beter n aarm man dij in oprechthaid deur t levent gaait,
as ain dij zien proat nait deugt en zien verstand net zo min.
02Opschaiten zunder kop ter bie het gain zin,
wèl te rad is mit zien vouten stroekelt makkelk.
03Onverstand van n mensk brengt hom op t verkeerde pad,
den is hai ook nog grammiedeg op de HEER.
04n Groot bezit brengt n bult vrunden aan,
mor n aarm man wordt alderdeegs deur zien ainegste vrund in steek loaten.
05n Vaalze getuge blift nait zunder straf,
wèl der leugens oetkroamt, zel maal te moat kommen.
06Paardie lu kieken vernoam volk noar d'ogen,
wèl boudel votgeft, het elkenain as kammeroad.
07As n aarm man zien bruiers al n hekel aan hom hebben,
houveul temeer loaten vrunden hom den in de steek,
hai ropt ze nog wat noa, mor ze binnen al vot.
08Wèl zok wieshaid zammelt, is wies mit zokzulm,
wèl mit inzicht te waark gaait, komt oet bie t gelok.
09n Vaalze getuge blift nait zunder straf,
wèl der leugens oetkroamt, zel om haals kommen.
10 Weelde heurt nait bie n haalfmaal,
nog veul minder heurt n knecht over keunenks te regaaiern.
11 n Man zien verstand moakt hom verdroagzoam,
t is hom n eer n moal wat deur de vingers te zain.
12 n Keunenk zien kwoadhaid is as t grommen van n jonge laiw,
mor zien gunst is as daauw op t gruinlaand.
13 n Onverstand van n zeun is n aarm verdrait veur zien voader,
t geroezie van n vraauw is as t druppen van n lekkend dak.
14 Hoes en hoave binnen t aarfdail van veurolden,
mor n verstandege vraauw krigt men van de HEER.
15 Loihaid let ain daip in sloap valen,
dij nait opschaiten wil, mout hongerlieden.
16 Wèl zok aan de geboden holdt, onderholdt zien levent,
wèl gain acht geft op zien doun en loaten, zel staarven.
17 Wèl zok om n aarm mensk bekommert, laint oet aan de HEER,
en dij zel hom veur zien weldoad belonen.
18 Bestraf joen zeun zolaank as t nog wat helpen wil,
mor loat t nait zo wied kommen dat ie hom ombrengen.
19 n Dolkop mout zien drift swoar bekopen,
as ie helpen willen, wordt t nog slimmer.
20 Luster noar road en neem n terechtwiezen aan,
doar zel ie op t lest wiezer van worden.
21 In t haart van n mensk goan n bult gedachten om,
mor plannen van de HEER kommen zekerwoar tot stand.
22 Wat van n mensk verlangd wordt, is betraauwboarhaid,
en n aarm man is beter as n leugender.
23 Ontzag veur de HEER laaidt noar t leven,
doardeur kin ain voldoan sloapen goan zunder dat hom wat overkomt.
24 n Loilak stekt zien haand in etenspot,
mor is te beroerd om hom noar mond te brengen.
25 Bestraf n spotter, n onneuzele zel der wat van opsteken,
zeg n verstandeg man de woarhaid en hai wordt ter wiezer van.
26 Wèl zien voader tamtaaiert en zien moeke votjagt,
is n zeun dij minne dingen dut en zok schandoaleg gedragt.
27 Schaai mor oet, mien zeun, noar vermoan te heuren,
aans komst aal wieder vot van verstandege proat.
28 n Kwoadwillende getuge het de gugel mit t recht,
goddelozen hebben de mond vol van onrecht.
29 Veur spotters liggen stravven al kloar,
veur rug van onwiezen binnen der stòksloagen.
|
Spreuken 20
01Wien het de gugel mit n mensk, draank moakt n bult lewaai,
wèl zok doaraan overgeft, is nait wies.
02t Draaigen van n keunenk is net t grommen van n jonge laiw,
wèl hom kwoad moakt, is zien levent nait zeker.
03t Is n eer veur n man as e roezies oet weeg gaait,
mor n onverstand zit ter votdoalek maank.
04Bie haarstdag gaait n loiwams nait aan t plougen,
in tied van inhoalen zöcht e om zok tou, mor den is ter niks.
05Wat n mensk veur plannen het, ligt daipvot in zien haart,
n man mit verstand kin dat boven wotter hoalen.
06n Bult lu snaren van heur aigen betraauwboarhaid,
mor wèl vindt n man woar men van op aan kin?
07n Rechtveerdeg man gedragt zok zo as e is: rechtoet,
zien kinder kinnen der wies mit wezen.
08n Keunenk dij op rechterstoul zit,
kin mit ain oogopslag aal t kwoad zeven en verwaaien loaten.
09Wèl kin zeggen: "Ik heb mien gewaiten schoonholden,
ik bin zuver zunder zunden"?
10 Mit twij gewichten wegen, mit twij moaten meten,
doar het de HEER n gruwelke hekel aan.
11 n Leujong let zok al deur zien doun en loaten kennen
of zien gedrag eerlek en oprecht is.
12 t Oor dat heurt en t oog dat zugt,
aalbaaident binnen ze deur de HEER moakt.
13 Versloap joen tied nait, dat ie nait in aarmoud vervalen,
hol joen ogen open, en ie hebben genog brood te eten.
14 "Spul van niks, goud van niks," ropt de koper,
mor as e der mit votgaait, snaart hai der van.
15 Al het men gold en wait-houveul koralen,
kostelkste sieroad binnen verstandege lippen.
16 Hoal hom zien goud òf, hai het ja börg zegd veur n vremde,
pak hom op as onderpaand veur vremd volk.
17 Brood woar ain aan kommen is deur bedrog, mag hom wel goud smoaken,
mor loater is t net as grind tussen de koezen.
18 Plannen kommen deur overleg tot stand,
n oorlog begunnen, mout mit verzin.
19 Wèl aander lu bie t pad brengt, brengt ook gehaaimen aan t licht,
loat joe nait in mit ain dij löslippeg is.
20 As ain zien voader of moeke vervlökt,
zien levenslaamp zel oetpoest worden as t op t duusterste is.
21 Bezittens woar ain in t begun te makkelk aan kommen is,
doar rust op t lest gain zegen op.
22 Zeg nooit: "Ik zel hom dij streek betoald zetten,"
wacht op de HEER, hai zel joe helpen.
23 Twij soorten gewichten het de HEER n gruwelke hekel aan,
n weegschoal woar mit knooid is, is nait goud.
24 De HEER richt t levenspad van n man,
hou zol n mensk zien aigen weg overzain kinnen?
25 n Mensk dij zunder omdenken n haailege belofte dut
en den eerst noadenkt, zet zokzulm n struup.
26 n Wieze keunenk hoalt min volk der oet,
hai let ze onder t rad deurgoan.
27 Gaist van n mensk is n laamp van de HEER,
dij ale houken en hörns van zien haart beschient.
28 Laifde en traauw nemen keunenk in beschaarmen,
mit dij laifde holdt hai zien troon in stand.
29 Sieroad van jongkerels is heur kracht,
glaans van olden van doagen is gries hoar.
30 Bloudschrammen wisken t kwoad oet,
stòksloagen zuvern tot in houken en hörns van t haart.
|
Spreuken 21
01Gedachten van keunenk binnen in haand van de HEER as wotterloopkes,
hai let ze overaal hènlopen woar dat hom t goud ducht.
02t Haile gedrag van n mensk mag in aigen ogen rechtveerdeg wezen,
de HEER keurt t haart.
03Dat ain rechtoet en eerlek is,
dat is de HEER wel zo aangenoam tou as n ovver.
04Grootseghaid in d'ogen en verwoandhaid in t haart,
goddeloos volk het zunde as schienvat.
05Plannen van vlietege lu levern meer as genog op,
mor ain dij te haard van stoapel lopt, komt allenneg tot gebrek.
06Zok bezittens zammeln deur bedraigerij,
is loze windvangerij van lu dij dood willen.
07Gewelddoadege lu worden mitsleurd deur heur aigen geweld,
ze willen ja gain recht doun.
08Weg van n schuldeg mensk is haildaal krom,
mor n eerliek man is rechtoet in zien doun en loaten.
09Men kin beter in n hörn op dak wonen,
as mit n havvelsnoet van n wief in ain hoes.
10 n Slecht mensk wil niks laiver as kwoad doun,
alderdeegs zien noaste vindt gain genoade in zien ogen.
11 As men n spotter straft, kin n onneuzele doar wat van leren,
as men n wieze onderricht geft, krigt dij onneuzele doar ook kennes deur.
12 De Rechtveerdege holdt t hoes van n schuldege in de goaten,
en zörgt dat zokse schuldegen in t verdaarf kommen.
13 Wèl zien oren dichtstopt veur t schraiven van aarme lu,
zel ook gain antwoord kriegen as e zulm om hulp ropt.
14 n Stille gift brengt vergrèldhaid tou bedoaren,
n ekstroake bezied, veurkomt slimme grammiedeghaid.
15 t Is veur n rechtveerdeg man glad n oardeghaid om recht te doun,
mor veur dij kwoad willen, is t n verschrikken.
16 Ain dij t pad van t goud verstand kwiet rakt,
komt bie verzoamelde dodengaisten te laande.
17 Ain dij geern feestvieren mag, zel achteroetboeren,
wèl allenneg mor aan etendrinken denkt, wordt nooit riek.
18 n Goddeloze zel as löspries veur n rechtveerdege gelden,
en n onbetraauwboare as löspries veur n eerlek man.
19 Men kin beter in n wildernis wonen,
as bie n havvelsnoet en helhoak van n wief.
20 Bie n verstandeg mensk is n schiere veurroad eulie in hoes,
mor n onverstand moakt ales op.
21 Wèl op gerechteghaid en laifde oet is,
dij vindt levent, eerliekhaid en aanzain.
22 n Wies man nemt t op tegen n stad vol helden,
hai hoalt staarke muren omdeel woar zai op vertraauwden.
23 Wèl n beetje op zien mond en tong paast,
dij bespoart zok n bult ellèn.
24 n Aigenwieze pogger, n spotter zo te reken,
gaait mit trötse overmoud te waark.
25 Verlangst van n loiwams wordt zien dood,
zien handen waaigern t waarken.
26 n Aalbegeer wil hailtied meer hebben, hail dag deur,
mor n rechtveerdege geft en holdt niks achter.
27 Ovver van goddeloze lu is n graauwel,
zoveulstemeer as ze t mit slechte bedoulens brengen.
28 n Leugenachtege getuge zel om haals kommen,
mor n man dij lustern kin, zel aaltied noar lusterd worden.
29 n Leugenachteg man trekt n stoalen gezicht,
mor ain dij oprecht is, is betraauwboar in zien doun en loaten.
30 Aigen wieshaid, aigen verstand en aigen road,
holden gain stand tegenover de HEER.
31 n Peerd kin aanspand worden veur de dag van t gevecht,
mor d'overwinnen komt van de HEER.
|
Spreuken 22
01n Goie noam is meer weerd as grode riekdom,
en aanzain is beter as gold en zulver.
02Rieke lu en aarme lu kommen nkander op dit stok tegen:
de HEER het heur aalmitmekoar moakt.
03n Verstandeg man zugt t gevoar aankommen en kropt bezied,
mor onverstandege lu goan heur aigen gaang en kriegen heur straf.
04Nederghaid en ontzag veur de HEER,
worden beloond mit riekdom, aanzain en leven.
05Stiekels en strupen liggen op t pad van verdurven volk,
wèl zien levent woaren wil, mout bie zoks volk oet buurt blieven.
06Leer n kwoajong van jongs òf aan hou hai zien weg goan mout,
alderdeegs as e older worden is, zel e nait van t pad ofwieken.
07n Riek man speult boas over aarme lu,
n man dij laint, wordt ofhankelk van zien geldschaiter.
08Wèl onrecht zaait, zel rampen inhoalen,
knuppel woar e mit haauwde, wordt in stokken broken.
09Ain mit n vrundelke oetkiek, wordt zegend,
hai dailt zien brood ja mit n aarm man.
10 Joag n steukelder vot, den is t geroezie over,
t hikhakken en ragen is oflopen.
11 Wèl van n zuver gewaiten holdt en aangenoam in zien proat is,
dij het de keunenk te vrund.
12 De HEER holdt de woare kennes goud in t oog,
oetsproaken van bedraigers moakt hai te ondeeg.
13 n Loiwams zegt: "Doar lopt n laiw boeten,
ik kon wel ais midden op stroat doodmoakt worden."
14 Mond van n lichte vraauw is n daibe koel,
ain woar de HEER vergrèld op is, vaalt ter in.
15 As t onverstand vastgruid zit in kop van n leujong,
zel t mit n rou doar weer oetbìnzeld worden.
16 Ain dij n aarm mensk verdrokt, bezörgt hom veurdail,
wèl oetdailt aan n riek man, zet dij in t achtern.
|
|
